Nguyên nhân các hạn chế trong công tác phát triển nguồn nhân lực trong các trường cao đẳng, đại học ngoài công lập ở Việt Nam
Những hạn chế, yếu kém trên đây xuất phát từ cả các nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan.
1. Nguyên nhân khách quan
Công tác quản lý nhà nước về giáo dục còn nhiều bất cập. Cơ chế quản lý giáo dục chậm đổi mới, chưa theo kịp sự đổi mới của giáo dục ĐH. Các cơ quan chức năng chậm cụ thể hoá những quan điểm của Ðảng và chính sách của nhà nước thành cơ chế, chính sách cụ thể để triển khai vào thực tiễn. Thiếu nhạy bén trong việc tham mưu về những vấn đề phức tạp, thiếu những quyết sách đồng bộ, hợp lý ở tầm vĩ mô để thúc đẩy phát triển giáo dục. Một số chính sách về giáo dục còn chủ quan, duy ý chí, xa thực tế, thiếu sự đồng thuận của xã hội.
Còn có sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và cơ quan chủ quản. Công tác kế hoạch và tài chính giáo dục còn yếu. Việc tổ chức khảo thí và kiểm định chất lượng giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu.
Chưa tạo ra sự bình đẳng, công bằng giữa các trường công lập và NCL trong việc ưu tiên thụ hưởng các chế độ chính sách như được vay vốn, tiếp cận với quỹ đất để xây dựng trường, bổ sung nguồn tuyển sinh, các chế độ đối với sinh viên khối NCL…
Một số chính sách quy định chính sách đối với các trường ĐH và CĐ NCL còn mập mờ, thậm chí bất hợp lý. Các chính sách quy định chưa thể hiện một cách rõ ràng vai trò của nhà nước và thị trường đối với lĩnh vực dịch vụ giáo dục. Cho đến nay vẫn chưa có khung pháp lý nào quy định rõ hoạt động của các trường NCL là vì lợi nhuận hay không vì lợi nhuận. Tình trạng, một trường ĐH hoạt động vừa vì lợi nhuận vừa không vì lợi nhuận chưa được giải quyết. Nguyên nhân này dẫn đến mâu thuẫn kéo dài giữa hai lực lượng là giới đầu tư và giới học thuật do khác biệt lợi ích và mục tiêu. Đó cũng chính là nguyên nhân gây mâu thuẫn nội bộ kéo dài ở một số trường ĐH và CĐ NCL trong thời gian qua, dẫn đến những khó khăn trong việc thu hút, phát triển ĐNGV.
Sự kỳ thị của xã hội hay sự mặc cảm đối với khối các trường ĐH và CĐ NCL. Một mặt do quan niệm rằng, các trường công lập là trường của nhà nước nên chất lượng đạo tạo tốt hơn, mặt khác do mức học phí phải nộp của sinh viên đối với các trường công lập thấp hơn… nên rất nhiều phụ huynh học sinh khi chọn trường thường lấy mục tiêu là trường công lập. Một bộ phận không nhỏ quan niệm rằng các trường NCL là các trường “hạng hai” và sinh viên của các trường này là sinh viên “hạng hai”…Tất cả điều đó đã ảnh hưởng đến uy tín và từ đó ảnh hưởng đến việc tuyển sinh của các trường NCL. Số lượng sinh viên quá ít là nguyên nhân sinh ra việc mọi vấn đề phức tạp như; khả năng tài chính, tính ổn định trong phát triển ĐNGV về số lượng và chất lượng.
Không chỉ kỳ thị từ đầu vào, mà sinh viên các trường NCL còn bị kỳ thị cả đầu ra. Thực tế là, trong các đợt thi công chức, một số tỉnh đã đưa ra thông báo chỉ nhận người tốt nghiệp các trường ĐH công lập. Đó chính là một trong những nguyên nhân làm hạn chế sự phát triển của các trường NCL trong những năm vừa qua.
Xem thêm: Những thành tựu trong công tác phát triển nguồn nhân lực trong các trường cao đẳng, đại học ngoài công lập ở Việt Nam
Một nguyên khác của việc thiếu ĐNGV là do những năm gần đây, vì chạy theo xu thế coi trọng bằng cấp của phần lớn người dân, nhiều trường trung cấp, CĐ đã bằng nhiều cách để xin nâng cấp lên thành các trường ĐH. Do đó, đào tạo giảng viên không đuổi kịp với việc nâng cấp này.
Việc nâng cấp một lượng lớn các trường trung cấp lên CĐ, CĐ lên ĐH diễn ra một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, nhiều trường khi được nâng cấp lại có nhiều ngành nghề không đúng với thực chất năng lực đào tạo dẫn đến chất lượng NNL không đáp được so với yêu cầu xã hội.
2. Nguyên nhân chủ quan
Các trường ĐH, CĐ NCL còn chưa chủ động trong công tác quy hoạch ĐNGV. Hệ thống các chính sách về đào tạo, tuyển dụng, sử dụng, bồi dưỡng đối với GV các trường NCL, các chính sách về đãi ngộ, tôn vinh người GV giỏi chưa đồng bộ, chậm sửa đổi, chưa tính đến tính chất đặc thù của trường NCL, không tạo được động lực thúc đẩy phát triển ĐNGV. Hiện tại, rất ít trường NCL có chính sách thu hút những người có chuyên môn kỹ thuật giỏi, có tay nghề cao, có kinh nghiệm và thực tế sản xuất trở thành GV ở các trường ĐH, CĐ NCL.
Sự thiếu vắng những cơ chế, chính sách đãi ngộ, tôn vinh nhằm phát triển ĐNGV là nguyên nhân dẫn đến hiệu quả thực hiện các nhiệm vụ cũng như chất lượng và kết quả giảng dạy hạn chế. Trách nhiệm công tác, lề lối làm việc của ĐNGV chậm đổi mới, sự sa sút về đạo đức nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm kém. Việc bố trí, sử dụng giảng viên bị động, tình trạng hụt hẫng giữa các thế hệ giảng viên diễn ra kéo dài.
Mâu thuẫn nội bộ một số trường kéo dài làm cho uy tín của trường bị giảm sút. Thậm chí Bộ GD&ĐT buộc phải dừng tuyển sinh để giải quyết nội bộ, điều này đã gây mất lòng tin lớn đối với xã hội và người học.
Nhiều trường ĐH, CĐ NCL không thực hiện đúng các quy định về tuyển sinh và đào tạo như: tuyển sinh vượt chỉ tiêu, sai đối tượng; tuyển sinh và thực hiện đào tạo liên thông, liên kết sai quy định… Một số trường đã bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục, bị xử lý dừng tuyển sinh và đào tạo.
Một số trường chưa tiến hành xây dựng trường tại địa điểm đã đăng ký, nguồn vốn đầu tư xây dựng và mua sắm thiết bị hạn chế nên dạy học cầm chừng, không thực hiện theo đúng lộ trình xây dựng đã xác định trong Đề án thành lập trường. Các chủ đầu tư khi thành lập trường chưa lường hết những khó khăn trong đầu tư và trong hoạt động giáo dục ĐH hoặc còn chạy theo lợi ích ngắn hạn nên không triển khai những cam kết trong đề án thành lập trường, đặc biệt là trong xây dựng cơ sở vật chất.
Chưa có chiến lược phát triển lâu dài các cơ sở đào tạo, còn coi trọng các lợi ích ngắn hạn. Do chưa có chiến lược phát triển trường trong dài hạn nên không ít trường chỉ hợp đồng với giảng viên theo giờ, đồng thời thuê địa điểm cho từng lớp học… Việc xác định quy mô và cơ cấu đào tạo chưa căn cứ vào nhu cầu thực tế của phát triển kinh tế, xã hội ở từng giai đoạn, của từng ngành, địa phương cũng như năng lực của ĐNGV và cơ sở vật chất kỹ thuật của trường…
Xem thêm: Quá trình hình thành và phát triển các trường cao đẳng và đại học ngoài công lập
Nhìn chung, các trường ĐH, CĐ NCL có qui mô nhỏ do sự hạn chế bởi nguồn lực tài chính. Đội ngũ quản lý của các trường ĐH, CĐ NCL cơ bản chưa đáp ứng được yêu cầu đối với việc xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển ĐNGV. Thiếu đội ngũ chuyên trách có trình độ cao để thực hiện công tác phát triển ĐNGV.
Một số lãnh đạo ở các trường chưa quan tâm đúng mức đến công tác qui hoạch phát triển ĐNGV đáp ứng nhu cầu đảo tạo nhân lực trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Phát triển ĐNGV là phát triển nhân lực nhưng công tác xây dựng qui hoạch phát triển ĐNGV chưa thật sự gắn kết với phát triển các nguồn lực khác là nguồn lực tài chính và nguồn lực vật chất của trường.
Sự quan tâm của lãnh đạo các trường đến việc duy trì và phát triển ĐNGV chưa đứng mức. Tư duy ngắn hạn, thiếu tầm nhìn dài hạn và bền vững của lãnh đạo phần lớn các trường đã đặt các trường luôn phải đối phó với sự thiếu hụt và kém chất lượng của ĐNGV. Phần lớn các trường còn thiếu vắng chiến lược phát triển nguồn nhân lực.
Đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành của các trường đa số là cán bộ ngành giáo dục đã nghỉ hưu cơ bản theo kinh nghiệm quản lý chưa dựa vào các dự báo mang tính chiến lược và theo đúng ý nghĩa của nó. Chính sách phát triển NNL mới chỉ dừng lại ở những tư tưởng, định hướng mang tính chiến lược, từ đó triển khai các tư tưởng này thành các kế hoạch theo năm hay các phương án mới. Các định hướng này mới chỉ dừng lại ở định hướng, chỉ tiêu đạt thấp mà chưa có các chỉ tiêu định lượng cụ thể một cách dài hạn.
Việc dự báo các rủi ro trong hoạt động của trường chỉ dừng lại ở dự báo mang tính ngắn hạn hoặc trung hạn, thiếu các dự báo dài hạn và các dự báo được thực hiện mang tính kinh nghiệm, định tính.
