ThS31_120_Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học một số kiến thức chương “chất khí”
Nội dung đề tài: “Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học một số kiến thức chương “chất khí””
1. Lí do chọn đề tài
Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học một số kiến thức chương “chất khí”:
Trong quá trình DH, hoạt động chính của GV là điều khiển định hƣớng,
tổ chức hoạt động học tập cho HS, hoạt động chính của HS là tích cực, tự lực,
chủ động tìm tòi tri thức. Tuy nhiên, chất lƣợng thu lƣợm đƣợc kiến thức, kĩ
năng, kĩ xảo, sự phát triển nhận thức phụ thuộc vào mức độ t ích cực của HS
trong quá trình học tập.
Nghị quyết Hội nghị lần II BCH TW Đảng Cộng sản khóa VIII đã chỉ
rõ: “Đối mới phƣơng pháp giáo dục – đào tạo khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học. Từng bƣớc áp dụng các
phƣơng pháp tiên tiến và phƣơng tiện hiện đại vào quá trình dạy học…”. Văn
kiện đại hội Đảng lần thứ X của BCH TW Đảng khóa IX tiếp tục khẳng định
“…ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới
chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp dạy và học… phát huy khả năng sáng
tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh…”[1]
Việc đổi mới PP dạy học của GV ở các trƣờng phổ thông đã đƣợc triển
khai và thực hiện từ lâu, song do nhiều yếu tố tác động nên hiện tƣợng GV
dạy học chỉ tập trung vào việc thông báo, cung cấp kiến thức một cách định
sẵn, hoặc chỉ dạy phục vụ thi cử, chƣa chú ý đến việc phát triển tính tích cực
nhận thức (TTCNT) của HS vẫn còn xảy ra. Cách dạy này sẽ làm cho HS tiếp
thu bài một cách thụ động, không hứng thú, tự giác. Kiến thức thu đƣợc chỉ là
ghi nhớ, bắt chƣớc khi cần là tái hiện một cách máy móc dập khuôn, không
biến thành giá trị riêng của bản thân, không phát triển đƣợc năng lực nhận
thức mà còn làm cho HS có tính ỷ lại, chờ đợi, nhụt trí, không kiên trì cố gắng
trong học tập. Do vậy sẽ ảnh hƣởng đến chất lƣợng DH nói riêng và chất
lƣợng giáo dục nói chung.
Nhƣng nếu hoạt động nhận thức của HS dƣới sự định hƣớng tổ chức
của GV một cách phù hợp thì không những HS tích cực, tự giác, đề xuất và
giải quyết vấn đề mà còn phát huy đƣợc hết khả năng kiến thức vốn có của
bản thân, vận dụng đƣợc kiến thức vào cuộc sống, biết phân tích so sánh và
rút ra kết luận chính xác. Khi đó, không những HS thu đƣợc kết quả cao trong
học tập mà GV còn thực hiện tốt việc dạy học và đáp ứng đƣợc mục tiêu DH
đề ra. Nhƣ vậy, có thể nói TTCNT là nhân tố cần thiết trong quá trình hoạt
động học tập của HS, có vai trò quan trọng trong việc tiếp thu kiến thức, hình
thành kĩ năng, kĩ xảo, phát triển tƣ duy, năng lực sáng tạo trong học tập của
HS.
Khoản 2, điều 28 luật giáo dục Việt Nam ghi rõ: “phương pháp giáo
dục phổ thông phải phát huy tính tích cự, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh; phù hợp với đặc điểm từng lớp, từng môn học; bồi dưỡng phương pháp
tự học, khả năng làm việc nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học
sinh”.[ 25]
Trong những năm qua, định hƣớng đổi mới này đã thực hiện ở tất cả các cấp
học, bậc học, các môn học và đƣợc cụ thể hóa bằng việc đổi mới chƣơng
trình, nội dung sách giáo khoa (SGK) cũng nhƣ việc áp dụng các phƣơng
pháp dạy học tích cực. Là một môn học mang tính ứng dụng cao, vì thế dạy
học bộ môn vật lí trong trƣờng phổ thông càng phải tuân thủ nghiêm ngặt
những yêu cầu trên. Về vấn đề này có những công trình nghiên cứu nhƣ:
“Nghiên cứu sử dụng thí nghiệm khi dạy chương chất khí (vật lí 10 –
cơ bản) nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh THPT miền núi –
Đặng Thị Hương – luận văn thạc sỹ KHGD, ĐHSP Thái Nguyên 2009”
“Sử dụng SGK nhằm phát triển năng lực tự lực học tập của học sinh
trong quá trình nắm vững kiến thức vật lí – Vũ thị Nga – luận văn thạc sỹ
KHGD, ĐHSP Thái Nguyên 1994”
“ Lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học tích cực nhằm tăng
cường tính tích cực nhận thức của học sinh khi dạy một số kiến thức về “
sóng ánh sáng” – vật lí 12 nâng cao – Lê Thị Thu Ngân – luận văn thạc sỹ
KHGD, ĐHSP Thái Nguyên – 2008”
“Phát triển năng lực tự lực, sáng tạo của học sinh miền núi thông qua
tổ chức hoạt động giải bài tập vật lý phân tử và nhiệt học ở lớp 10 THPT –
Lục Thị Na- luận văn thạc sỹ KHGD, ĐHSP Thái Nguyên – 2005”.
“Cần phát huy tính chủ động sáng tạo của giáo viên và học sinh –
Trung Toàn – giaoducthoidai.vn -29/03/ 2010”.
“Đổi mới theo hướng cho học sinh chủ động sáng tạo – Quý Hiên –
vietbao.vn – 05/09/ 2006”.…
Qua điều tra khảo sát ở một số trƣờng PTTH ở Thanh Hoá tôi nhận
thấy phần lớn các giáo viên đều chƣa nắm đƣợc tƣ tƣởng đổi mới trong giáo
dục. Các kiến thức về PPDH mà họ đã học trong trƣờng sƣ phạm đã bị họ
lãng quên, cho nên, họ chỉ dạy học theo kinh nghiệm là chủ yếu. Điều này
dẫn đến việc học sinh không say mê hứng thú học tập, từ đó chƣa phát huy
đƣợc năng lực nhận thức và khả năng sáng tạo của học sinh, làm ảnh hƣởng
tới việc đào tạo ra con ngƣời có đầy đủ phẩm chất đạo đức, năng lực trí tuệ,
để đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nƣớc.
Để có một cách nhìn khác, cách tiếp cận khác, nhằm đạt đƣợc mục tiêu
giáo dục một cách nhanh chóng và toàn diện hơn, chúng tôi đã tích hợp PP
dạy học theo góc vào quan điểm DH giải quyết vấn đề trong đề tài:
“Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học một số kiến thức chương “Chất khí”
(Vật lí 10 – nâng cao) theo hướng phát huy tính tích cực, tự chủ của học
sinh trong học tập”
