Nội dung chi ngân sách nhà nước
Như đã đề cập thì chi ngân sách nhà nước gắn liền với chủ thể là Nhà nước, có phạm vi rộng, có liên quan đến hầu hết các ngành, lĩnh vực, mọi cá nhân, tổ chức trong nền kinh tế. Tuy nhiên, tùy theo góc độ xem xét thì nội dung chi ngân sách nhà nước có thể được tiếp cận theo hướng khác nhau.
Phân chia theo các hạng mục chi
Chi ngân sách nhà nước bao gồm các hạng mục sau:
– Chi đầu tư phát triển: Bao gồm các khoản chi đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, chi cho các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án Nhà nước, chi hỗ trợ các doanh nghiệp Nhà nước, góp vốn liên doanh, liên kết, chi bổ sung dự trữ Nhà nước.
– Chi sự nghiệp kinh tế;
– Chi y tế, giáo dục, nghiên cứu khoa học;
– Chi cho sự nghiệp văn hóa, thể dục thể thao;
– Chi về xã hội;
– Chi quản lý nhà nước, đảng, đoàn thể;
– Chi an ninh quốc phòng;
– Chi khác (chi viện trợ, cho vay, trả nợ…).
Phân chia theo tính chất phát sinh
Chi ngân sách nhà nước gồm chi thường xuyên và chi không thường xuyên
– Nhóm chi thường xuyên. Gồm những khoản chi bảo đảm hoạt động bình thường cho các đối tượng và mức chi tương đối ổn định trong một thời gian dài. Hầu hết các khoản chi này phát sinh đều đặn, lặp đi lặp lại giữa các khoảng thời gian trong năm và giữa các năm, mức chi cho các đối tượng này chủ yếu dựa trên chế độ, định mức chi do cấp có thẩm quyền ban hành, mang tính chất thanh toán trực tiếp và không để lại hình thái vật chất – đồng nghĩa với tiêu dùng trực tiếp.
Xem thêm: Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Các lĩnh vực chi thường xuyên bao gồm: Chi cho các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, khoa học công nghệ, các hoạt động đảng, đoàn thể, …
– Chi không thường xuyên: Là các khoản chi không được lặp lại đều đặn, mà chỉ phát sinh một hoặc một số lần, mức chi cũng không ổn định, chủ yếu phụ thuộc vào tính chất, qui mô từng công việc cụ thể.
Các lĩnh vực chi không thường xuyên bao gồm:
1/Nhóm chi đầu tư phát triển. Gồm các khoản chi làm tăng cơ sở vật chất của đất nước và góp phần làm tăng trưởng kinh tế;
2/Nhóm chi trả nợ và viện trợ;
3/Chi dự trữ: chi bổ sung quĩ dự trữ Nhà nước, quĩ dự trữ tài chính.
Phân chia theo quan điểm của kinh tế học công cộng
Theo quan điểm kinh tế học công cộng thì Nhà nước là chủ thể cung cấp dịch vụ cho xã hội, để làm được điều này thì Nhà nước phải sử dụng ngân sách nhà nước. Từ đó, chi ngân sách nhà nước gắn với những hàng hóa, dịch vụ mà Nhà nước cung cấp cho xã hội, bao gồm chi đầu tư để cung cấp dịch vụ công cộng vô hình (như quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường…). Đây là những dịch vụ công thuần túy mang tính không loại trừ người sử dụng, có nghĩa là hầu như không có việc cạnh tranh trong sử dụng và không thể loại trừ ai đó không được sử dụng. Người hưởng thụ dịch vụ này thường không cảm nhận trực tiếp mình được hưởng dịch vụ đó, mà phải thông qua nhận thức, tư duy.
Chi đầu tư cung cấp dịch vụ công cộng hữu hình như giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, giao thông, giải trí… Chi đầu tư cung cấp một số hàng hóa, dịch vụ cá nhân thông qua chi chi hỗ trợ doanh nghiệp trong một số lĩnh vực không hấp dẫn (vì lợi nhuận thấp hoặc không có lợi nhuận).
Phân chia theo phương thức quản lý chi
Chi ngân sách nhà nước bao gồm:
– Các khoản chi thường niên: Là những khoản chi đảm bảo cho bộ máy Nhà nước hoạt động bình thường và để thực hiện những nhiệm vụ mang tính thường nhật. Các khoản chi này được thực hiện gọn trong từng năm ngân sách nhà nước , bao gồm chủ yếu các khoản chi thường xuyên và những khoản chi khác thực hiện trọn vẹn trong từng năm ngân sách nhà nước .
– Các khoản chi cho chương trình, dự án: Thông thường chi cho các chương trình, dự án thường diễn ra trong nhiều năm ngân sách nhà nước. Mỗi năm ngân sách nhà nước chỉ là một phần chi của các chương trình, dự án thực hiện trong năm đó.
Phân chia theo mục đích chi
Chi ngân sách nhà nước bao gồm
Chi tích lũy: Là những khoản chi làm tăng cơ sở vật chất và tiềm lực cho nền kinh tế, góp phần tăng trưởng kinh tế) ;
Chi tiêu dùng: Là khoản chi không tạo ra sản phẩm vật chất để tiêu dùng trong tương lai (chi cho các hoạt động sự nghiệp, chi quản lý hành chính Nhà nước, chi quốc phòng an ninh, chi tiêu dùng khác).
