LA02.110_Thể chế, năng suất các yếu tố tổng hợp và tăng trưởng kinh tế Nghiên cứu các quốc gia đang phát triển
1.3 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
Trên cơ sở khoảng trống trong nghiên cứu, luận án tiến hành phân tích thực nghiệm để hướng tới các mục tiêu sau:
(i) Đánh giá tác động của chất lượng thể chế lên tăng trưởng năng suất yếu tố tổng hợp tại các quốc gia đang phát triển.
(ii) Đánh giá tác động của chất lượng thể chế, năng suất yếu tố tổng hợp và tương tác của chúng lên tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển.
(iii) So sánh những tác động tại mục tiêu (i) và (ii) giữa các nhóm quốc gia đang phát triển có đặc điểm tương đồng về thu nhập bình quân.
Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu trên, các câu hỏi nghiên cứu đặt ra gồm:
– Chất lượng thể chế có góp phần cải thiện tăng trưởng TFP hay không?
– Chất lượng thể chế, tăng trưởng TFP và sự tương tác của chúng có tác động như
thế nào đến tăng trưởng kinh tế?
– Có sự khác biệt nào về mối quan hệ giữa chất lượng thể chế với tăng trưởng TFP và giữa chất lượng thể chế, tăng trưởng TFP với tăng trưởng kinh tế tại các nhóm quốc gia đang phát triển có đặc điểm tương đồng về thu nhập bình quân?
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là thể chế (được dẫn xuất bằng sáu chỉ số đo lường chất lượng thể chế trong bộ chỉ số Quản trị công của WB), tăng trưởng TFP và tăng trưởng kinh tế.
Phạm vi nghiên cứu: Luận án nghiên cứu cho các nước đang phát triển trên thế giới dựa theo tiêu chí phân loại thu nhập bình quân của WB. Cụ thể gồm 71 quốc gia, với thời gian nghiên cứu là 19 năm, từ năm 1996 đến 2014. Sau đó luận án thực hiện phân tách thành ba nhóm mẫu để phân tích cụ thể và so sánh kết quả nghiên cứu giữa các nhóm nước có đặc điểm tương đồng về thu nhập.
1.5 Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp tổng hợp, phân tích so sánh và thống kê mô tả: Các phương pháp này được sử dụng để tiến hành lược khảo lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm liên quan, từ đó phân tích so sánh nhằm xây dựng khung phân tích cho luận án.
Phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để đánh giá và phân tích thực trạng về dữ liệu các biến trong mô hình nghiên cứu.
Phương pháp định lượng: Là phương pháp chính của luận án nhằm nghiên cứu tác động của chất lượng thể chế tới tăng trưởng TFP và tác động của chất lượng thể chế, tăng trưởng TFP và tương tác của chúng tới tăng trưởng kinh tế. Trên cơ sở hàm sản xuất Cobb – Douglas, lý thuyết tăng trưởng nội sinh và lý thuyết kinh tế học thể chế mới, luận án tiến hành xây dựng hai mô hình thực nghiệm. Phương pháp ước lượng GMM sai phân được sử dụng để phân tích cho bộ dữ liệu bảng cân bằng gồm mẫu gộp 71 quốc gia đang phát triển và ba nhóm mẫu khác. Lý do phương pháp GMM được sử dụng bởi:
(i) Tính chất của các biến nghiên cứu đều là các biến số vĩ mô thường có tương quan với phần dư nên có thể xuất hiện hiện tượng nội sinh trong mô hình.
(ii) Việc sử dụng biến trễ của biến phụ thuộc là biến độc lập cũng dẫn tới hiện tượng tự tương quan cao và nội sinh.
Vì thế, việc hồi quy các biến này theo phương pháp hồi quy cổ điển có thể dẫn đến kết quả ước lượng là không vững và không hiệu quả. Phương pháp GMM sai phân được phát triển bởi Arellano và Bond (1991) có thể xử lý tốt các vấn đề trên hơn so với các phương pháp ước lượng OLS, FE, RE. Đồng thời, phương pháp GMM sai phân cũng cho phép khai thác được tính động của dữ liệu bảng. Bên cạnh đó, để kiểm tra tính vững của mô hình, luận án sử dụng thêm phương pháp hồi quy hai giai đoạn trên nền tảng hiệu ứng cố định (FE-2SLS)
1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Ý nghĩa khoa học: Thực hiện phân tích một số lý thuyết tăng trưởng liên quan, luận án nhận thấy giữa các lý thuyết còn có nhiều tranh luận về những yếu tố dẫn đến sự khác biệt về thu nhập giữa các quốc gia. Từ đó, có những nhận định chưa nhất quán về yếu tố nào là căn nguyên dẫn tới tăng trưởng kinh tế, đồng thời việc mô hình hóa yếu tố TFP và thể chế trong mối quan hệ với tăng trưởng kinh tế cũng chưa được đi sâu nghiên cứu. Dựa trên khung phân tích thực nghiệm, luận án trước hết nghiên cứu tác động của chất lượng thể chế tới tăng trưởng TFP, sau đó xem xét đồng thời tác động của chất lượng thể chế, TFP và tương tác của chúng tới tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển. Qua đó, luận án góp phần nghiên cứu sâu hơn về mặt lý thuyết đối với thể chế, TFP và mối quan hệ của chúng đến tăng trưởng nhằm bổ sung minh chứng khoa học cho các nhận định của lý thuyết kinh tế học thể chế mới trong vấn đề nghiên cứu.
Ý nghĩa thực tiễn: Trong bối cảnh các nền kinh tế thế giới đối mặt với sự sụt giảm về tốc độ tăng trưởng, khiến cho các nước đang phát triển khó có cơ hội để đuổi kịp các nước phát triển. Để tạo ra một động lực mới cho tăng trưởng kinh tế, thời gian gần đây vấn đề về thể chế và năng suất tổng hợp được các nhà nghiên cứu cũng như các nhà xây dựng chính sách tại các quốc gia đặc biệt quan tâm. Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa về mặt thực tiễn cho các quốc gia đang phát triển nói chung trong quá trình phát triển kinh tế của mình. Từ các phát hiện về tác động của chất lượng thể chế đến tăng trưởng TFP, tác động của chất lượng thể chế và TFP đến tăng trưởng kinh tế, cũng như các mối quan hệ của chi tiêu công, đầu tư, độ mở thương mại, lạm phát đến TFP và tăng trưởng. Luận án đưa ra những hàm ý chính sách phù hợp trong việc nâng cao chất lượng thể chế, gia tăng năng suất và một số hàm ý khác cho các quốc gia này. Các gợi ý này có thể được sử dụng cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý quản lý kinh tế vĩ mô tham khảo trong quản lý điều hành nền kinh tế của quốc gia.
1.7 Một số điểm mới và đóng góp của luận án
Thứ nhất: Trên cơ sở lý thuyết kinh tế học thể chế mới và các mô hình phân tích tác động của chất lượng thể chế tới sự thay đổi về năng suất hay sự đổi mới vềcông nghệ với tăng trưởng kinh tế của Huang & Xu (1999), Tebaldi & Mohan (2009), Gimenez & Sanau (2007). Luận án trước hết xem xét tác động của chất lượng thể chế tới tăng trưởng TFP, sau đó đưa hai yếu tố thể chế và TFP vào một khung phân tích chung để kiểm định tác động đồng thời của chúng tới tăng trưởng kinh tế. Việc kết nối giữa thể chế với TFP và tăng trưởng kinh tế đã cung cấp thêm những minh chứng về cả vai trò trực tiếp, gián tiếp của thể chế trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Kết quả thực nghiệm cũng cho thấy, yếu tố TFP (hay còn được xem là biến phản ánh sự tiến bộ công nghệ) có vai trò trung gian quan trọng mà qua đó thể chế tác động dương tới nó để nó tiếp tục là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Thứ hai: Dựa trên lập luận của các lý thuyết kinh tế về mối quan hệ giữa thể chếvới TFP khi mà khung thể chế của một quốc gia sẽ tạo cơ chế để khuyến khích hoặc có thể là rào cản đối với việc gia tăng năng suất của nền kinh tế. Đồng thời dựa trên những nghiên cứu thực nghiệm của Hall & Jones (1999), Islam (2008), Tebaldi & Elmslie (2013), Krammer (2015) đã chỉ ra chất lượng thể chế có mối quan hệ với sự thay đổi năng suất của nền kinh tế, luận án đưa thêm biến tương tác giữa chất lượng thể chế và tăng trưởng TFP vào mô hình thứ hai để xem liệu sự tương tác giữa chúng có tạo thêm một ảnh hưởng nào tới tăng trưởng kinh tế hay không. Kết quả nghiên cứu cho thấy tại mẫu gộp thì biến tương tác này có tác động dương tới tăng trưởng kinh tế, nhưng tại mẫu các nước có thu nhập cao thì biến này lại thể hiện tác động âm. Điều này góp phần ủng hộ thêm giả thuyết về ngưỡng chất lượng thể chế của Tebaldi & Mohan (2009) khi nhận thấy ở các nước có chất lượng thể chế tốt đạt tới một ngưỡng nhất định, thì ảnh hưởng của sự cải thiện thể chế tới năng suất sẽ không còn, do đó cũng sẽ không có tác động dương tới tăng trưởng kinh tế nữa.
Thứ ba: Khi sử dụng bộ chỉ số quản trị công của WB, đa số các nghiên cứu thường sử dụng từ một đến ba trong sáu chỉ số để dẫn xuất cho chất lượng thể chế, nên có thể kết quả chưa phản ánh một cách tổng thể và nhất quán về vai trò của chất lượng thể chế. Gần đây, một số nghiên cứu như Gani (2011), Omoteso & Ishola Mobolaji (2014) sử dụng cả sáu chỉ số trong nghiên cứu, nhưng kết quả cũng có sự khác biệt. Ví dụ, Gani (2011) kết luận, sự ổn định chính trị và hiệu quả của chính phủ là tác động dương, có ý nghĩa với tăng trưởng. Tiếng nói và trách nhiệm giải trình và tham nhũng có quan hệ tỷ lệ nghịch tới tăng trưởng, còn chất lượng luật pháp và tuân thủ pháp luật lại có tác động âm tới tăng trưởng. Trong khi đó, kết quả nghiên cứu của Omoteso & Ishola Mobolaji (2014) lại phát hiện ổn định chính trị và chất lượng luật pháp có tác động dương tới tăng trưởng, còn hiệu quả chính phủ thì có tác động âm. Nghiên cứu của Gimenez & Sanau (2007), Fayissa & Gill (2015) cũng sử dụng sáu chỉ số nhưng quy đổi thành một chỉ số tổng hợp chung nên kết quả chưa đi tới nhận định cụ thể về chất lượng thể chế qua từng chỉ số đo lường, dẫn tới các khuyến nghị để cải thiện thể chế cũng mang tính tổng quát chung. Do đó, trước hết luận án sử dụng cả sáu chỉ số đánh giá chất lượng quản trị công này dẫn xuất cho chất lượng thể chế, bằng cách ước lượng lần lượt từng chỉ số qua hai mô hình nhằm tìm kiếm một kết quả tổng hợp và nhất quán về vai trò của thể chế tới tăng trưởng TFP và tăng trưởng kinh tế. Tiếp theo, để kiểm tra tính vững của mô hình nghiên cứu, luận án sử dụng chỉ số trung bình của sáu biến thể chế để kiểm định tác động của nó cho mẫu gộp thông qua phương pháp ước lượng GMM sai phân và phương pháp FE-2SLS. Kết quả nghiên cứu cho thấy ở cả hai phương pháp kiểm tra này các biến giải thích chính có sự nhất quán cao với kết quả ước lượng trước đó, trong khi các biến giải thích còn lại cũng có sự tương đồng với tỷ lệ thấp nhất là 66.6% và cao nhất là 85,7% so với kết quả ước lượng chính của luận án.
Thứ tư: Sau khi kiểm định tại mẫu gộp, luận án thực hiện phân tách thành ba nhóm mẫu để kiểm định gồm nhóm quốc gia có thu nhập trung bình, nhóm quốc gia có thu nhập trung bình khá và nhóm quốc gia có thu nhập cao. Để có cơ sở rõ ràng hơn trong việc phân mẫu, luận án thực hiện kiểm định “T test” dựa trên dữ liệu về chất lượng thể chế. Kiểm định “T test” cho thấy ba nhóm mẫu là có sự khác biệt vềchất lượng thể chế với nhau. Việc ước lượng tại các nhóm mẫu này nhằm so sánh với mẫu gộp xem có sự nhất quán hay khác biệt gì về các tác động tại hai mô hình nghiên cứu không, từ đó có các khuyến nghị chính sách phù hợp hơn cho mỗi nhóm quốc gia. Kết quả so sánh cũng chỉ ra một số khác biệt, ví dụ như tác động của chất lượng thể chế tới tăng trưởng TFP và tăng trưởng kinh tế tại mẫu quốc gia thu nhập trung bình thấp là âm, ngược chiều so với các mẫu còn lại. Biến tương tác giữa chất lượng thể chế và TFPG có tác động dương đến tăng trưởng kinh tế tại mẫu gộp, mẫu quốc gia thu nhập trung bình thấp và mẫu thu nhập trung bình khá, nhưng tại mẫu các quốc gia thu nhập cao lại thể hiện tác động âm tới tăng trưởng kinh tế.
1.8 Kết cấu luận án
Luận án được bố cục thành năm chương cụ thể như sau:
Chương 1: Giới thiệu
Chương 2: Tổng quan lý thuyết và các nghiên cứu liên quan về TFP, thể chế và
mối quan hệ của chúng với tăng trưởng kinh tế
Nội dung chương này giới thiệu các khái niệm, quan điểm, phương pháp đo lường về TFP và thể chế. Lược khảo các lý thuyết kinh tế về mối quan hệ giữa TFP, thể chế và tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, chương 2 trình bày các nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan cùng chủ đề, từ đó rút ra các nhận định về khoảng trống nghiên cứu và đề xuất khung phân tích cho luận án.
Chương 3: Mô hình, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu
Nội dung chương này trình bày cách thức xây dựng mô hình nghiên cứu, lập luận việc lựa chọn biến trong mô hình thực nghiệm, phương pháp ước lượng và thực hiện phân tích thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Trình bày kết quả nghiên cứu từ hai mô hình thực nghiệm. Phân tích và bàn luận kết quả nghiên cứu. So sánh kết quả nghiên cứu giữa mẫu gộp và từng nhóm mẫu khác nhau.
Chương 5: Kết luận và gợi ý chính sách
Trình bày kết luận của luận án, tóm tắt kết quả nghiên cứu, trên cơ sở đó đề xuất một số hàm ý chính sách trong việc nâng cao chất lượng thể chế, thúc đẩy gia tăng TFP để duy trì tăng trưởng kinh tế trong dài hạn của các quốc gia đang phát triển.
