LA05.009_Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự hợp tác trong chuỗi cung ứng đồ gỗ, trường hợp nghiên cứu vùng Đông Nam Bộ
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2010, ngành công nghiệp chế biến đồ gỗ Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng đáng kể cả về quy mô phát triển, chất lượng sản phẩm và đặc biệt là giá trị kim ngạch xuất khẩu. Tính đến hết năm 2010, với hơn 3.000 doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất đồ gỗ nội, ngoại thất và đồ gỗ mỹ nghệ phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu, trong đó một số doanh nghiệp đã và đang phát triển thành các tập đoàn lớn. Giá trị kim ngạch xuất khẩu sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam liên tục tăng trong 10 năm qua, nếu như năm 2000 đạt 219 triệu USD thì đến năm 2010 đạt 3.400 triệu USD. Sản phẩm gỗ của Việt Nam đã có mặt trên 120 quốc gia và vùng lãnh thổ; trong đó các thị trường xuất khẩu chủ yếu là Hoa Kỳ, các nước thuộc khối EU và Nhật Bản. Bên cạnh sự tăng trưởng và thuận lợi, ngành công nghiệp chế biến gỗ của Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn và bộc lộ những điểm yếu kém nhất định, đó là phát triển vượt bậc song thiếu vững chắc.
Thật vậy, sự phát triển không bền vững của ngành có thể nhìn nhận qua việc thiếu quy hoạch và tầm nhìn chiến lược, còn phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên vật liệu nhập từ bên ngoài, tính cạnh tranh chưa cao, sự liên kết hợp tác và phân công sản xuất chưa tốt thể hiện qua việc chưa có sự chuyên môn hoá theo cụm, chưa xây dựng được thương hiệu trên thị trường thế giới, thiếu vốn đầu tư cho phát triển và hiện đại hoá công nghệ, thiếu thông tin,…đây chính là nguyên nhân dẫn đến các doanh nghiệp trong ngành dễ bị thua thiệt khi xảy ra tranh chấp quốc tế, bị chèn ép trong các khâu mua, bán. Đặc biệt sau khi gia nhập WTO, ngành chế biến gỗ Việt Nam đã bộc lộ nhiều yếu kém và hạn chế về mẫu mã, chất lượng, thương hiệu, pháp luật thương mại quốc tế, tiêu chuẩn, chứng chỉ quốc tế, thương mại điện tử, cạnh tranh khốc liệt (kể cả cạnh tranh không lành mạnh) trong nội bộ các doanh nghiệp trong nước, là nguyên nhân làm cho các doanh nghiệp Việt Nam chỉ chủ yếu gia công sản phẩm gỗ xuất khẩu, chứ chưa xuất khẩu được những sản phẩm mang thương hiệu của chính mình ra thị trường thế giới.
Để khắc phục và vượt qua các rào cản đó, các doanh nghiệp trong ngành đồ gỗ có cái nhìn đầy đủ, đúng đắn và nghiêm túc về chuỗi cung ứng, nhanh chóng xây dựng và triển khai chuỗi cung ứng, bởi lẽ trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt hiện nay, đó chính là chìa khóa để giúp hóa giải các khó khăn cho mỗi doanh nghiệp và cho toàn ngành.
Điều này đồng nghĩa với việc để đưa ngành công nghiệp chế biến đồ gỗ phát triển bền vững và hiệu quả, điều kiện cần là phải nhìn nhận sự thiết yếu của chuỗi cung ứng trong doanh nghiệp hay ngành. Tất cả các doanh nghiệp trong ngành cần phải hiểu rằng chuỗi cung ứng giữ vai trò quan trọng và hoạt động của nó có thể ảnh hưởng đến tất
cả các tác nhân trong ngành. Nói một cách khác, sức khỏe của doanh nghiệp hay ngành hoàn toàn phụ thuộc vào sự tuần hoàn của chuỗi cung ứng, từ việc mua nguyên liệu, bán thành phẩm, quản lý hàng tồn kho đến phân phối sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Trên thế giới chuỗi cung ứng là một khái niệm không mới, nhưng đối với các doanh nghiệp Việt Nam, chuỗi cung ứng vẫn còn khá mới mẻ, lạ lẫm. Thực tiễn cho thấy nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ được tầm quan trọng đặc biệt của chuỗi cung ứng trong
môi trường cạnh tranh toàn cầu ngày nay. Do vậy, muốn duy trì vị thế, nâng cao khả năng cạnh tranh, mở rộng thị phần và giảm chi phí, giành thế chủ động sản xuất kinh
doanh, doanh nghiệp buộc phải hiểu rõ hơn ai hết về vai trò của chuỗi cung ứng. Thiết lập chuỗi cung ứng thích hợp là một vấn đề có ý nghĩa sống còn của mỗi doanh nghiệp
và ngành, tuy nhiên phải nhận diện các thực thể trong chuỗi cung ứng và làm cho các thực thể tăng cường hợp tác với nhau mới mang lại tính bền vững trong hành trình tồn
tại và phát triển của doanh nghiệp cũng như của ngành. Bất kể doanh nghiệp ở đâu, qui mô như thế nào và kinh doanh lĩnh vực gì thì việc cải thiện sức cạnh tranh của chính
mình đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Có nhiều cách để các doanh nghiệp cải thiện khả năng cạnh tranh, một trong những cách đó là các doanh nghiệp nên hợp tác với các nhà cung cấp và nhà phân phối trong chuỗi cung ứng của chính doanh nghiệp đó.
Bởi vì một doanh nghiệp dù lớn mạnh đến mức độ nào nhưng hoạt động một cách riêng lẻ, không có những mối quan hệ hợp tác với những đối tác khác thì không thể phát triển bền vững được trong bối cảnh thị trường toàn cầu như hiện nay. Chính vì vậy, vấn đề nghiên cứu của luận án tập trung vào nghiên cứu sự hợp tác trong chuỗi cung ứng nhằm hướng đến những lợi ích mang lại cho chính doanh nghiệp như tăng doanh thu, giảm chi phí và linh hoạt trong hoạt động để đối phó với mức độ tăng cao không chắc chắn về cầu và đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, tác giả tập trung nghiên cứu sự hợp tác trong chuỗi cung ứng đồ gỗ vùng Đông Nam Bộ, đặc biệt nghiên cứu chuyên sâu để khám phá một số nhân tố tác động đến sự hợp tác trong chuỗi. Trên cơ sở đó, sử dụng mô hình định lượng phù hợp để khám phá và khẳng định nhân tố nào có tác động chi phối đến sự hợp tác giữa các tác nhân trong chuỗi. Chính vì lý do đó, việc chọn đề tài: “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự hợp tác trong chuỗi cung ứng đồ gỗ, trường hợp nghiên cứu: vùng Đông Nam Bộ” làm luận án nghiên cứu, với mong muốn tiếp tục đóng góp thêm về phương diện lý luận vai trò của hợp tác trong chuỗi cung ứng và là cơ sở tham khảo cho các doanh nghiệp trong ngành đồ gỗ Việt Nam trên phương diện thực tiễn để giúp họ có thể tồn tại và phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt trên phạm vi toàn cầu hiện nay
