LA01.083_Nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam
Tên đề tài luận án: Nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam.
Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại
Mã số: 62.34.01.21
Họ và tên NCS: Nguyễn Thị Quỳnh Hương Mã NCS: 11A D0121 004
Công tác tại: Bộ môn Markting du lịch, Khoa Khách sạn – Du lịch, Trường Đại học Thương Mại
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. Bùi Xuân Nhàn
2. TS. Nguyễn Thị Tú
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Thương mại
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Thị trường du lịch (DL) trở nên cạnh tranh gay gắt hơn, khách du lịch (DL) ngày càng có nhiều kinh nghiệm hơn, nhiều sự lựa chọn hơn về các điểm đến du lịch (ĐĐDL) cũng như các dịch vụ du lịch (DVDL). Trước những áp lực này, nhiều ĐĐDL đã coi trọng xây dựng các chính sách phát triển du lịch (DL) nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT); xác định năng lực cạnh tranh (NLCT) chính là công cụ để thu hút khách du lịch (DL), qua đó khẳng định được vị thế cạnh tranh, phát triển du lịch (DL) bền vững và đem lại sự thịnh vượng cho người dân địa phương.
Với tình hình thực tế trên, năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) đã thu hút được sự chú ý của nhiều học giả nghiên cứu du lịch (DL), các nhà hoạch định chính sách, các tổ chức và doanh nghiệp du lịch (DNDL) với nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước. Đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) chia thành hai chủ đề chính: Xác định các khái niệm, xây dựng mô hình, các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) và đo lường thực nghiệm năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Qua tổng quan tài liệu cho thấy, trong khi khái niệm về năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) được đề cập khá thống nhất thì vấn đề xác định khung nghiên cứu và hệ thống các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh (NLC) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) vẫn còn có những khác biệt.
Theo đó, xuất hiện nhiều các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) và phần lớn tập trung vào các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá mang tính quản lý vĩ mô như yếu tố kinh doanh, kế hoạch hoá và phát triển điểm đến du lịch (ĐĐDL); các yếu tố nguồn lực du lịch (DL) và tính hấp dẫn của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Đặc biệt, hai công trình nghiên cứu điển hình về năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) đã thu hút nhiều sự quan tâm và được ứng dụng nhiều trong các phân tích, đó là: Mô hình của Crouch và Ritchie (1999) và mô hình tích hợp của Dwyer và Kim (2003). Mô hình tích hợp của Dwyer và Kim (2003) đã kế thừa từ mô hình Crouch và Ritchie (1999) đồng thời bổ sung, khắc phục được một số hạn chế của mô hình này; do vậy, đã có rất nhiều tác giả áp dụng mô hình này trong các nghiên cứu về năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Tuy nhiên, cũng có một số nghiên cứu lập luận rằng chưa có phương pháp hay mô hình nào phù hợp để đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của tất cả các điểm đến du lịch (ĐĐDL) và chưa có bộ tiêu chí đánh giá nào có thể áp dụng cho tất cả các điểm đến du lịch (ĐĐDL) với mọi thời điểm. Rõ ràng, mỗi ĐĐDL có những đặc điểm địa lý khác nhau, các nguồn lực khác nhau nên mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) được áp dụng cho điểm đến du lịch (ĐĐDL) này nhưng đối với điểm đến du lịch (ĐĐDL) khác thì cho ra kết quả không phù hợp.
Từ thực tế trên, luận án hướng đến xác định một khung nghiên cứu với các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) phù hợp với điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long – đối tượng nghiên cứu của đề tài; từ đó làm cơ sở để đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long.
Hạ Long là một điểm đến du lịch (ĐĐDL) thành phố trực thuộc tỉnh, một trung tâm du lịch (DL) lớn, có đóng góp không nhỏ vào phát triển du lịch (DL) của Quảng Ninh cũng như của Việt Nam. Hạ Long đang thực hiện chuyển đổi một cách mạnh mẽ từ một thành phố khai thác than ven biển để định hướng trở thành trung tâm DL quốc tế với vị trí địa lý thuận lợi, văn hoá đa dạng; đặc biệt Vịnh Hạ Long hai lần được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới và là một trong bảy Kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới. Giai đoạn 2010 – 2017 ghi nhận sự phát triển khá nhanh của DL Hạ Long với số lượt khách DL quốc tế và nội địa ngày càng tăng; cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch (CSHT và CSVCKTDL) từng bước được đầu tư theo hướng hiện đại, sản phẩm du lịch (SPDL) ngày càng đa dạng và được nâng cao về chất lượng; hình ảnh, thương hiệu điểm đến du lịch (ĐĐDL) dần được khẳng định trên thị trường; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội (KTXH) của toàn thành phố.
So với điểm đến du lịch (ĐĐDL) cạnh tranh như Đà Nẵng, có thể thấy Hạ Long có các nguồn lực du lịch (DL) rất lớn song những kết quả đạt được chưa thực sự phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế hiện có và chưa khẳng định được hình ảnh, thương hiệu của Hạ Long trên thị trường DL trong nước và quốc tế. Thêm vào đó, Hạ Long còn bộc lộ một số vấn đề hạn chế như: đội ngũ nhân lực DL còn thiếu và yếu, đặc biệt đối với nhân lực có tay nghề cao; các SPDL, các chương trình DL, tour, tuyến DL còn nghèo nàn, chất lượng thấp; hệ thống CSHT và CSVCKTDL còn thiếu và chưa đồng bộ. Những vấn đề về quản lý điểm đến du lịch (ĐĐDL) như ô nhiễm môi trường, an toàn về tài sản, tính mạng của du khách đã đe doạ nghiêm trọng đến năng lực cạnh tranh (NLCT) và phát triển bền vững của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long. Mặc dù cũng đã có khá nhiều các công trình nghiên cứu về điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long nhưng chưa có công trình cụ thể nào đi sâu vào nghiên cứu năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long.
Xuất phát từ những lý do khách quan trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam” để nghiên cứu cho luận án tiến sĩ kinh tế, với mong muốn đề xuất một số giải pháp và kiến nghị có tính khả thi nhằm năng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) cho ĐĐDL Hạ Long trong thời gian tới.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu: Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam.
Nhiệm vụ nghiên cứu: Để giải quyết được mục tiêu nghiên cứu đề ra, nhiệm vụ của đề tài luận án bao gồm: Một là, hệ thống hoá các vấn đề lý luận chung về năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Làm rõ quan điểm về năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL), các yếu tố cấu thành, khung nghiên cứu với các tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao NLCT của điểm đến du lịch (ĐĐDL). Nghiên cứu kinh nghiệm của một số điểm đến du lịch (ĐĐDL) trong nước và khu vực, rút ra các bài học kinh nghiệm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của ĐĐDL Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng NLCT của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam trong giai đoạn 2010 – 2017; làm rõ tầm quan trọng của các thành tố đến năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; Ba là, đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận án là năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam
Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: (1) Luận án tập trung vào nghiên cứu năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL), trong đó tập trung làm rõ các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL); đề xuất khung nghiên cứu với các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá; các nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; (2) Luận án cũng tiến hành kiểm định khung nghiên cứu để làm tăng độ tin cậy và làm rõ tầm quan trọng của các thành tố đến năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam thông qua mô hình hồi qui đa biến, từ đó xác định được các giải pháp ưu tiên để nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam.
Về không gian: Luận án giới hạn nghiên cứu trên địa bàn thành phố Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam trong mối quan hệ so sánh với điểm đến du lịch (ĐĐDL) cạnh tranh là Đà Nẵng – Việt Nam.
Về thời gian: Số liệu thứ cấp sử dụng trong luận án được thu thập trong giai đoạn 2010 – 2017; số liệu điều tra sơ cấp được thu thập trong năm 2016 – 2017. Các giải pháp, kiến nghị được đề xuất đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030.
4. Những đóng góp mới của luận án
Về lý luận: (1) Xác định khung nghiên cứu năng lực cạnh tranh (NLCT) của ĐĐDL với 10 tiêu chuẩn và 50 tiêu chí đánh giá; (2) Luận án sử dụng đồng thời hai phương pháp định tính và định lượng. Mô hình hồi qui đa biến với Sự hài lòng của du khách được xác định là biến phụ thuộc; các biến độc lập bao gồm: Tài nguyên DL, Nguồn nhân lực du lịch (DL), sản phẩm du lịch (SPDL), cơ sở hạ tầng (CSHT) và cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch (CSVCKTDL), Quản lý điểm đến du lịch (ĐĐDL), Hình ảnh điểm đến du lịch (ĐĐDL), doanh nghiệp du lịch (DNDL), Sự thuận tiện tiếp cận điểm đến du lịch (ĐĐDL), Giá cả, Sự tham gia của cộng đồng dân cư địa phương vào du lịch (DL); (3) Khung nghiên cứu năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) được đề xuất có thể áp dụng được đối với các điểm đến du lịch (ĐĐDL) địa phương có thế mạnh tài nguyên du lịch (DL) biển đảo. Tuy nhiên, cũng cần xem xét các điều kiện và các đặc điểm đặc thù của mỗi điểm đến du lịch (ĐĐDL) cụ thể để điều chỉnh các tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá cho phù hợp nhằm đạt được kết quả cao nhất.
Về thực tiễn: (1) Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của Đà Nẵng, Singapore, Phuket (Thái Lan), rút ra được tám bài học kinh nghiệm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; (2) Đánh giá được thực trạng năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; kiểm định độ tin cậy của khung nghiên cứu và phân tích hồi qui đa biến để xác định được hệ số quan trọng cũng như mức độ tác động của các thang đo đến năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; (3) Đánh giá những ưu điểm và nguyên nhân, những hạn chế và nguyên nhân của năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam để làm căn cứ đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam; (4) Đề xuất được năm giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) của điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam trong thời gian tới; (5) Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo có ý nghĩa cho điểm đến du lịch (ĐĐDL) Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam cũng như các điểm đến du lịch (ĐĐDL) khác; các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp du lịch (DNDL) và các cơ sở đào tạo du lịch (DL) của Việt Nam.
Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
Chương 2. Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch
Chương 3. Thực trạng năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam
Chương 4. Một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Hạ Long, Quảng Ninh – Việt Nam
