LA17.051_Một số biện pháp giúp học sinh các lớp đầu cấp tiểu học sử dụng hiệu quả ngôn ngữ toán học
1. Lý do chọn đề tài
Môn Toán là môn học không chỉ trang bị cho HS những tri thức toán học chính xác mà còn “hình thành ở HS những phƣơng pháp suy nghĩ và làm việc của khoa học toán học” [36, tr. 68]. Hơn nữa, “một trong những tƣ tƣởng cơ bản của nhân văn hóa toán học trong nhà trƣờng là: toán học dành cho mọi ngƣời hay toán học dành cho mỗi ngƣời, chứ không phải toán học chỉ dành riêng cho một số ngƣời” [34, tr.152]. Trong chƣơng trình Tiểu học, môn Toán cung cấp cho HS những kiến thức ban đầu cơ bản, những kiến thức này tuy đơn giản nhƣng là cơ sở cho quá trình học tập sau này. Việc dạy học Toán ở Tiểu học đƣợc chia làm hai giai đoạn: các lớp đầu cấp (lớp 1, 2, 3) và các lớp cuối cấp (lớp 4, 5). Trong dạy học môn Toán cho HS các lớp đầu cấp chủ yếu dựa vào phƣơng tiện trực quan và đề cập đến nội dung có tính tổng thể, gắn bó với kinh nghiệm đời sống của trẻ, sớm hình thành, rèn luyện kĩ năng tính, qua các kĩ năng đó giúp HS nắm vững hơn các kiến thức toán
học, tạo cho HS có niềm tin, niềm vui trong học tập [4, tr.40–41].
Trong dạy học môn Toán sử dụng đồng thời hai loại ngôn ngữ: NNTN và NNTH. Không có một ranh giới rõ ràng giữa NNTN và NNTH mà chúng có sự “hòa quyện” với nhau. Do đó trong dạy học môn Toán, GV không chỉ truyền đạt tri thức toán học mà còn giúp hình thành, phát triển NNTH, đồng thời rèn luyện và phát triển NNTN (tiếng Việt) cho HS. Bên cạnh đó thì “Ngôn ngữ nhƣ đã đƣợc thừa nhận có vị trí cực kì quan trọng trong vốn văn hóa của con ngƣời. Toán học nhà trƣờng có điều kiện để góp phần phát triển ngôn ngữ (tiếng mẹ đẻ, tiếng nƣớc ngoài) thông qua phát triển ngôn ngữ toán” [34, tr.156]. NNTH có vai trò quan trọng trong phát triển TD toán học cũng nhƣ trong trình bày và lập luận toán học. Vì vậy, trên thế giới đã có nhiều nhà nghiên cứu giáo dục
nghiên cứu về NNTH và những ảnh hƣởng của NNTH đến kết quả học tập của HS. Đặc biệt, trong những năm gần đây, Hiệp hội Châu Âu về nghiên cứu Giáo dục Toán học (CERME) đã thành lập ra các Tiểu ban nghiên cứu những vấn đề khác nhau, trong đó có một tiểu ban chuyên nghiên cứu về vấn đề Ngôn ngữ và Toán học.
NNTH cũng đã đƣợc quan tâm và đề cập đến trong Chƣơng trình và SGK môn Toán phổ thông ở nhiều nƣớc trên thế giới nhƣ Nauy, Anh, Thụy Điển, Rumani, … [84]. Ở Việt Nam đã có một số nhà nghiên cứu giáo dục đã nghiên cứu về NNTH và vấn đề NNTH trong môn Toán cấp tiểu học. Những kết quả nghiên cứu đó mới dừng lại ở nghiên cứu ban đầu về lý luận NNTH, chƣa có những nghiên cứu cụ thể nào về ảnh hƣởng của NNTH đến việc chiếm lĩnh tri thức mới trong học tập môn Toán của HS phổ thông nói chung, HS tiểu học nói riêng, những khó khăn về mặt NNTH mà HS gặp phải trong học tập và cũng chƣa có những đề xuất cụ thể giúp HS sử dụng hiệu quả NNTH. Bên cạnh đó, Chƣơng trình và SGK môn Toán hiện hành của cấp tiểu học đã bƣớc đầu quan tâm đến vấn đề NNTH. Cụ thể, một trong những mục tiêu của Chƣơng trình giáo dục phổ thông môn Toán cấp tiểu học là “góp phần bƣớc đầu phát triển năng lực tƣ duy, khả năng suy luận hợp lí và diễn
đạt đúng (nói và viết) cách phát hiện và cách giải quyết vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống; …” [4]. NNTH là phƣơng tiện giao tiếp giữa GV và HS trong lớp học Toán. Vì vậy, NNTH có ảnh hƣởng không nhỏ đến chất lƣợng dạy học môn Toán ở trƣờng phổ thông. Trong thực tiễn dạy học, nhiều GV chƣa thực sự quan tâm, tạo ra môi trƣờng học tập mà ở đó HS đƣợc tập luyện sử dụng chính xác NNTH. GV chƣa có những biện pháp giúp HS sử dụng hiệu quả NNTH trong học tập môn Toán. Vì vậy việc nghiên cứu, đề xuất các biện pháp sử dụng hiệu quả NNTH cho HS tiểu học nói
chung, HS các lớp đầu cấp tiểu học nói riêng có ý nghĩa thực tiễn. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu “Một số biện pháp giúp học sinh các lớp đầu cấp tiểu học sử dụng hiệu quả ngôn ngữ toán học
