ThS01.176_KIỂM SOÁT VÀ QUẢN LÝ HIỆU QUẢ CHI PHÍ ĐẠI DIỆN TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN
“Chi phí đại diện” – cụm từ không mấy lạ lẫm với những người làm việc, giảng dạy và học tập trong các lĩnh vực liên quan đến tài chính, nhưng là rất mới mẻ trong các nghiên cứu về tài chính và doanh nghiệp ở Việt Nam. Trong thời gian học và tìm hiểu những vấn đề của Tài chính doanh nghiệp hiện đại do PGS.TS. Trần Ngọc Thơ trình bày, sinh viên lớp cao học đêm 3, khoá 13 chúng tôi đã rất hứng thú với vấn đề hoàn toàn mới tinh này, chúng tôi đã hỏi Phó giáo sư rất nhiều về “chiphí đại diện”. Những trình bày và giải đáp của Phó giáo sư đã gợi cho tôi ý tưởng cho đề tài tốt nghiệp cao học của mình, nghiên cứu về chi phí đại diện, những gì liên quan đến nó và cách thức định lượng chi phí này trong các công ty ở Việt Nam.
Tuy nhiên, khi bắt tay vào thực hiện, tôi nhận thấy rằng thật khó để có thể tìm ra một mô hình định lượng loại chi phí này với khả năng hạn chế của mình. Với sự hướng dẫn và động viên của Tiến sĩ Hoàng Thị Thu Hồng, giảng viên hướng dẫn luận văn cao học của tôi, tôi đã quyết định chọn đề tài “KIỂM SOÁT VÀ QUẢN LÝ HIỆU QUẢ CHI PHÍ ĐẠI DIỆN TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN”. Như Adam Smith đã viết trong cuốn “Của cải của các quốc gia”, xuất bản năm 1779, “ Giám đốc của những công ty này (công ty cổ phần), là những nhà điều hành tài sản của người khác nhiều hơn là tài sản của chính họ, vì vậy không thể hy
vọng rằng họ sẽ thực hiện việc điều hành với cùng một sự chú ý như những giám đốc của các công ty tư nhân. Như là quản gia của những người giàu có, họ có khuynh hướng không quan tâm đến những vấn đề nhỏ và rất dễ bỏ qua vì nghĩ rằng đó không phải là việc của mình. Sự lơ đễnh và hoang phí, vì vậy, luôn thắng thế, không ít thì nhiều, trong việc điều hành mọi việc của công ty dạng này”, ta thấy rằng luôn tồn tại mâu thuẫn lợi ích giữa một bên là người chủ công ty và một bên là những người được thuê điều hành công ty đó (khi người chủ vì một lý do nào đó,khách quan hay chủ quan, không thể trực tiếp điều hành công ty). Các ông chủ bỏ tiền ra thuê người đại diện cho mình điều hành công ty luôn muốn tối đa hoá lợi nhuận của công ty, cụ thể hơn là tối đa hoá phần lợi nhuận mà họ được nhận, tuy
nhiên, lợi ích của những người đại diện đó lại không đồng nhất với việc tối đa hoá lợi nhuận của công ty, có thể mục tiêu của họ là nhận được những khoản tiền hoa hồng béo bở từ những hợp đồng cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho công ty; có thể họ sẽ ra một quyết định không nhằm mục đích lợi nhuận tối đa cho công ty; có thể họ sẽ trốn tránh trách nhiệm, sẽ “ngồi chơi xơi nước” vì dù họ có cố gắng nhiều hay ít thì mức lương tháng họ được nhận vẫn như nhau, không hề thay đổi;… Các ông chủ phải tốn một khoản chi phí để giám sát người đại diện và hành động của họ, đảm bảo họ sẽ cố gắng hết sức và đưa ra những quyết định phục vụ cho mục đích của người chủ. Và khoản chi phí đó được gọi là “chi phí đại diện”.
