LA17.040_Dạy học đọc hiểu kịch bản văn học ở trường Trung Học theo đặc trưng loại thể
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Theo quan điểm chỉ đạo về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, điểm 3, Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã nêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Như vậy, mục tiêu của dạy học Ngữ văn trong nhà trường phổ thông không chỉ là dạy kiến thức văn học, ngôn ngữ mà quan trọng hơn là dạy HS cách học và tổ chức các hoạt động định hướng con đường chiếm lĩnh kiến thức. Qua đó, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, đồng thời phát triển hài hoà cả về trí tuệ và nhân cách.
1.2. Dạy học đọc hiểu văn bản Ngữ văn trong nhà trường PT đang có những đổi mới nhằm nâng cao năng lực đọc hiểu cho HS. Đọc hiểu là một phạm trù khoa học trong nghiên cứu và giảng dạy văn học, dù đã rất được quan tâm trong những năm qua, nhưng vẫn cần được tiếp tục nghiên cứu từ nhiều góc độ khác nhau. Môn Ngữ văn trong nhà trường không chỉ nhằm cung cấp tri thức văn học, bồi dưỡng tình cảm, năng lực thẩm mĩ mà mục tiêu quan trọng là đào tạo năng lực đọc – năng lực không thể thiếu của con người trong thời đại thông tin bùng nổ hiện nay. Dạy đọc hiểu kịch bản văn học bám sát đặc trưng thể loại không chỉ giúp HS biết cách tiếp cận đúng loại thể với mỗi văn bản kịch – thể loại đang rất phát triển trong xã hội hiện đại – mà còn cung cấp tri thức nền tảng, tri thức công cụ và tri thức phương pháp để HS có khả năng tự đọc, tự học khi đọc hiểu các văn bản kịch khác ở trong và ngoài nhà trường và góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Ngữ văn, giúp HS yêu thích một loại hình nghệ thuật gần gũi trong đời sống, bồi dưỡng năng lực thưởng thức nghệ thuật, nâng cao trình độ dân trí, ý thức văn hóa cho mỗi học sinh.
1.3. Kịch là một loại hình văn học ra đời sớm và được đánh giá rất cao trong lịch sử nghiên cứu văn học nhân loại. Trong lịch sử, nhiều nhà văn lớn từng sáng tác văn học kịch và đã ghi những dấu ấn khá đậm trên dòng chảy văn học thế giới. Thưởng thức kịch trên sân khấu là một thói quen thưởng thức nghệ thuật lâu đời nhất của nghệ thuật biểu diễn. Bởi vậy, các tác phẩm văn học thuộc loại hình kịch có thể nói là những tác phẩm được phổ biến rộng rãi nhất, gần gũi nhất với không chỉ bạn đọc trong nhà trường, bạn đọc chuyên sâu mà cả với bạn đọc phổ thông. Kịch có vị trí rất quan trọng trong đời sống nghệ thuật của mỗi dân tộc. Với bạn đọc HS, văn học kịch không chỉ bó hẹp trong nhà trường, thi cử mà còn là loại hình được tiếp xúc nhiều trong cuộc sống. Bởi vậy, hoạt động
dạy học Ngữ văn trong nhà trường cần bồi dưỡng và phát triển năng lực đọc hiểu kịch bản văn học để HS có thể vận dụng vào việc tự đọc hay thưởng thức các tác phẩm kịch. Văn bản kịch là loại văn bản có những nét đặc thù đòi hỏi phương pháp dạy học phù hợp nhưng trên thực tế việc dạy học theo đúng đặc trưng loại thể chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Kịch được dạy trong nhà trường không phải với tính chất là một loại hình nghệ thuật biểu diễn. Dạy học kịch ở đây chủ yếu khai thác trên phương diện văn bản văn học, nhưng không thể dạy giống như tác phẩm tự sự hay tác phẩm trữ tình. Việc thưởng thức một tác phẩm thuộc thể loại kịch không giống với tác phẩm văn học khác. Với những đặc trưng riêng về thể loại do sự quy định của yêu cầu biểu diễn trên sân khấu, kịch cần có phương pháp, biện pháp tiếp cận phù hợp để vừa đảm bảo phù hợp với tính chất loại hình sân khấu, vừa phát huy được vai trò của một nội dung học tập trong nhà trường phổ thông.
1.4. Thực tế dạy học ở trường phổ thông cho thấy việc dạy học KBVH gặp nhiều khó khăn hơn so với các thể loại văn học khác. GV và HS vốn không mặn mà với các giờ dạy học KBVH. Hiện tượng tâm lí này ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động dạy học của GV và hoạt động tiếp nhận của HS. Dù các văn bản kịch được đưa vào chương trình và SGK phổ thông đều là những tác phẩm hay, phù hợp với HS nhưng vẫn không tạo được sự hứng thú với cả GV và HS như dạy học các tác phẩm tự sự, trữ tình. Một trong những nguyên nhân của thực trạng này là do việc dạy học kịch phần lớn giống với dạy học tác phẩm tự sự, ít chú ý khai thác các yếu tố đặc trưng của kịch như: hành động kịch, xung đột kịch, ngôn ngữ đối thoại của kịch… Còn thiếu các hoạt động liên môn, hoạt động thực tế để mở rộng kiến thức, đào sâu suy nghĩ của HS với loại hình nghệ thuật tổng hợp này.
Trên đây là những lý do để chúng tôi lựa chọn nghiên cứu vấn đề “Dạy học đọc hiểu kịch bản văn học ở trường trung học theo đặc trưng loại thể”
