ThS17.008_Câu hỏi trong tiếng tày
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
– Trong giao tiếp bằng ngôn ngữ, hỏi là một dạng hành vi ngôn ngữ phổ biến, một thành tố tham gia thƣờng xuyên vào các cấu trúc hội thoại. Mặt khác, nhờ sự tác động của ngữ cảnh và thông qua những sự chuyển hóa khác nhau mà câu hỏi có thể thực hiện nhiều chức năng giao tiếp, những hành vi tại lời rất đa dạng. Do đó, nghiên cứu về câu hỏi trong tiếng Tày sẽ góp phần vào việc miêu tả các dạng lời nói trong hội thoại, sự hình thành những kĩ năng giao tiếp bằng ngôn ngữ. Đồng thời, điều đó có thể góp phần đẩy mạnh và hoàn thiện việc nghiên cứu câu theo mục đích nói năng trong nghiên cứu ngữ pháp nói chung cũng nhƣ tìm hiểu về các hành vi ngôn ngữ trong ngữ dụng học.
– Cũng như ở các ngôn ngữ khác, trong tiếng Tày hỏi là hành vi rất phổ biến. Người Tày sử dụng câu hỏi cũng không chỉ với mục đích hỏi, để thỏa mãn nhu cầu hiểu biết mà qua đó còn bộc lộ tư tưởng, tình cảm, thái độ, sự đánh giá của mình đối với ngƣời nghe và sự vật hiện tượng được nói tới. Nghiên cứu về câu hỏi tiếng Tày và cách thức sử dụng câu hỏi trong tiếng Tày có thể giúp chúng ta thấy đƣược phần nào những nét đặc sắc trong văn hóa giao tiếp, cách ứng xử của người Tày qua lời ăn tiếng nói của họ.
– Hiện nay, Đảng và Nhà nƣớc ta rất quan tâm đến phát triển văn hóa và giáo dục ở các vùng dân tộc thiểu số, trong đó có giáo dục ngôn ngữ. Việc nghiên cứu ngôn ngữ của các dân tộc này đã và đang thu hút đƣợc nhiều sự chú ý của các nhà khoa học, đã có nhiều công trình có giá trị. Tuy nhiên, việc đi sâu tìm hiểu ngôn ngữ Tày, đặc biệt về câu hỏi tiếng Tày lại chưa được quan tâm đúng mức. Thiết nghĩ, tìm hiểu về câu hỏi tiếng Tày là một việc làm hữu ích góp phần thực hiện những yêu cầu đã và đang đặt ra đối với ngôn ngữ và văn hóa Tày, cũng nhƣ đối với việc giáo dục tiếng Tày ở vùng đồng bàoTày hiện nay.
Vì những lí do trên, đề tài “Câu hỏi trong tiếng Tày” đƣợc chọn làm hướng nghiên cứu trong luận văn này
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
2.1. Các nghiên cứu về hành vi hỏi và câu hỏi trong ngôn ngữ học ở nước ngoài và ngôn ngữ học ở Việt Nam
2.1.1. Như đã nói ở trên, hỏi với hình thức thể hiện và tính mục đích của nó, là một đối tƣợng đƣợc chú ý đặc biệt trong nghiên cứu ngôn ngữ học. Theo V.A. Xmirnov và V.K. Phin thì: “Cần xếp hỏi vào số những khái niệm có ý nghĩa chung đối với toàn bộ khoa học và văn hóa. Việc nghiên cứu nó có ý nghĩa cả trên quan điểm nhận thức luận và quan điểm sử dụng vào các mục đích khác” (Trích theo Lê Đông [16; 3]).
Thực tế nghiên cứu ngôn ngữ cho thấy, khi nghiên cứu về hành vi hỏi và câu hỏi, phần lớn các nhà khoa học đã tập trung miêu tả câu hỏi về mặt hình thức, các thành phần, mô hình cấu trúc, các phương tiện sử dụng để tạo nên các loại câu hỏi khác nhau. Việc nghiên cứu câu hỏi gắn với các hoạt động giao tiếp cụ thể với các mục đích trong các hoàn cảnh giao tiếp khác nhau còn hạn chế. Thời gian gần đây, cùng với sự phát triển của ngữ nghĩa – ngữ dụng học, các nhà khoa học đã chú ý hơn đến mục đích giao tiếp, đến mối quan hệ giữa ngữ nghĩa – ngữ dụng, đến các nhân tố cơ bản tác động đến các hành vi ngôn ngữ trong đó có hành vi hỏi. Tiêu biểu là các công trình của J. L. Austin (1962), của J.R. Searle (1975). Đặc biệt, trong tác phẩm của mình, J.R. Searle đã chỉ ra 12 kiểu loại khác nhau khi phân loại các hành vi ở lời. Theo ông, một hành vi hỏi đƣợc đánh giá là có hiệu quả phải thỏa mãn 4 điều kiện cụ thể là:
– Điều kiện mệnh đề
– Điều kiện chuẩn bị
– Điều kiện chân thành
– Điều kiện căn bản.
Theo J.R. Searle thì những điều kiện đó đƣợc coi nhƣ là quy tắc để thực hiện hành vi hỏi. Tuy tác giả mới chỉ nghiên cứu về hành vi hỏi một cách chung chung đồng thời với các hành vi ngôn ngữ khác, chƣa đi sâu tìm hiểu một cách riêng biệt, chi tiết về hành vi hỏi, song kết quả nghiên cứu này có thể đƣợc xem là cơ sở cho các nghiên cứu về sau
